HSP ook wel HSK genoemd (Hoog Sensitieve Kinderen) is geen stoornis of ziekte maar een persoonlijkheidskenmerk. Ongeveer 10 – 15 % van de mensen is hoog sensitief. Als jouw kindje HSP heeft zal je merken dat ze veel opmerkt, een goed geheugen heeft en sneller last van overprikkeling heeft. Vaak zie je dat je kind regelmatig angstig is over bepaalde gebeurtenissen die gebeurt zijn, snel schrikt en grote behoefte heeft aan structuur, regelmaat en harmonie. Daarnaast denkt je kind vaak langer en dieper na voor ze handelt (wat vaak tot de stempel ADD / autisme leid) en kan ze zich goed inleven in anderen. Ze is creatief en heeft (meestal) een voorkeur voor taal en afkeer voor rekenen. Ze observeert graag en staat liever aan de zijlijn.
Kenmerkend voor kinderen met HSP is dat ze bedachtzaam zijn, zo kijkt ze in de speeltuin of iets veilig is voor ze erin klimt. Ook zal een kind met HSP nieuwsgieriger zijn, er worden vaak en veel vragen gesteld, diepzinnig vragen en net een stapje verder. Iemand die hoog sensitief is, is gevoeliger voor prikkels, merkt meer op dan een ander kind, verandering in huis of een kappersbeurt wordt direct opgemerkt. Een kind met HSP duurt er ook langer over om op actie over te gaan. Er komen meer prikkels binnen en dat kost veel energie, gevolg hiervan is dat ze sneller moe is.
Opvallend is vaak dat ze sneller last heeft van sterke prikkels zoals harde geluiden (handjes voor de oren doen), een drukke omgeving, pijn, kleding die nat is, kriebelende labeltjes / kleding, plakkerige handjes, vreemde geuren en smaken. Om hiermee om te gaan sluiten ze zich vaak af waardoor ze overkomt als stil en teruggetrokken. Maar dit geld niet voor iedereen, sommige hoogsensitieve kinderen zijn High Sensitief Seekers en hebben juist veel prikkels nodig om zich goed te voelen. Zij raken niet vermoeid door prikkels, een tekort hieraan brengt hun juist uit balans, ze vertonen vaak hyperactief gedrag wat vaak tot stempel ADHD leid.
- Positieve benadering Het is goed om je ervan bewust te worden dat je kind hooggevoelige kenmerken heeft. Hierdoor kan je er rekening mee houden en rust inplannen. Leer je kind ook zelf omgaan met haar gevoeligheid. Praat met je kind over wat haar rustig maakt en wat voor haar werkt. Oudere peuters kan je gaan leren om de behoeftes aan anderen duidelijk te maken waardoor ze niet altijd van jouw meer afhankelijk is. Neem je kind serieus en wijs de gevoeligheid niet af, het werkboek ” ik heb voelsprieten” zou je kunnen gebruiken om haar leren om te gaan met de gevoeligheid. Advies leeftijd is vanaf 6 jaar maar je kan wel al eerder een begin erin maken.
- Veilige hechting is extra belangrijk bij een kind met HSP. Ze is namelijk gevoeliger voor angsten, afwijzing en onduidelijk gedrag. Zorg dat je kind weet dat je er altijd voor haar bent.
- No go: Time out als straf bij je kind met HSP werkt het niet goed omdat ze dan van jouw wordt afgezonderd en zich afgewezen voelt. Hierdoor versterken heftige emoties en kan ze angstig worden. Wanneer je kind niet luistert, boos is of ”lastig gedrag” laat zien doet ze dit niet expres, het gebeurt uit onmacht en is een signaal dat er iets (te veel) is. Probeer rustig te blijven omdat jouw boosheid nog meer prikkels voor je kind geeft waardoor ze nog meer overstuur raakt. Het is beter om even samen af te zonderen en uit te leggen dat het gedrag ongewenst was.
- Probeer begrip op te brengen Als je zelf geen HSP hebt kan het moeilijk zijn om te begrijpen waarom ze overprikkeld raakt of veel huilt terwijl het voor jouw kind juist zo belangrijk is om zich begrepen te voelen. Voor jouw voelt het misschien als aanstellerij. Onbegrip zal haar een onveilig gevoel geven dus probeer je begripvol op te stellen en goed erover te praten. HSP kinderen genieten intens van de kleine dingen maar kunnen ook intens boos worden. Ze zijn snel diep ontroerd en reageren vaak vanuit hun intuïtie. Je zal merken dat er vaak sprake van uitersten is.
- Wees open en eerlijk over jouw emoties HSP kinderen voelen het heel goed aan als er iets is, ze heeft een sterk inlevingsvermogen, wees daar open in. Het is voor je kind heel verwarrend als jij zegt dat er niets aan de hand is terwijl je duidelijk aangedaan bent over iets. Soms nemen ze stemmingen over en lijken ze gedachten te kunnen lezen.
- Bespreek voor het slapen gaan de dag Op die manier kan je kind de emoties goed verwerken, voorkom je uitbarstingen en kan je kind rustiger gaan slapen, sommige kinderen hebben namelijk grote problemen met het in of doorslapen.
- Wees geduldig Je kind heeft soms wat meer tijd nodig om een beslissing te nemen of taak uit te voeren. Aandringen of druk uitoefenen werkt averechts en is slecht voor hun zelfvertrouwen.
- Ontprikkelen / tot rust komen Een kind met HSP is erg prikkelgevoelig en heeft meer behoefte aan rust dan andere kinderen. Zorg dat je kind voldoende slaap krijgt en probeer (teveel) prikkels te voorkomen (als het kan). Ook is het raadzaam om rustmomenten in te bouwen. Je kan samen met je kind een plek bedenken / inrichten waar ze zich prettig voelt en zich in terug kan trekken om te ontprikkelen. Wandelen buiten bv in het bos is ook een goede manier om tot rust te komen, er zijn veel minder prikkels om waar te nemen en er is meer ruimte wat soms letterlijk rust in hoofd en ademruimte geeft. Anderen tippen zijn op een trampoline springen, in hangmat draaien / hangen, skippybal, hardlopen, fietsen en dansen op muziek. Actief bezig zijn zorgt voor het verbranden van energie, dit leid af en werkt bij het verwerken van prikkels en emoties.
- Structuur en duidelijkheid Over het algemeen houd een HSP kind niet van verassingen, ze kan moeilijk omgaan met veranderingen zoals een verhuizing of wisseling van groep op school. Een kind met HSP wil graag weten waar ze aan toe is. Houd zoveel mogelijk vast aan een vaste dagindeling, want dit geeft rust voor je kind. Probeer ook in weekenden en vakanties zoveel mogelijk de vaste structuur te volgen. Omdat hoog gevoelige kinderen vaak moeite hebben met veranderingen is het belangrijk om zo voorspelbaar mogelijk te zijn. Laat je kind het weten als je moet afwijken van de vaste structuur. Grote veranderingen zoals dus de overgang naar een nieuwe klas kan erg stressvol zijn wat helpt is om goed de tijd hiervoor te nemen en je kind goed voor te bereiden.
- Perfectionistisch zijn is vaak waar je kind tegen aanloopt, daarbij onderschat ze haar eigen talenten wat tot faalangst kan leiden. Houd dit in de gaten.
- Neem en geef de tijd Je kind met HSP heeft meestal meer tijd nodig, doordat ze zoveel informatie opnemen kost het ook meer tijd om alles te verwerken. Geef je kind daarom voldoende tijd. Een geduldige en rustige houding werkt het beste. Neem taken niet over, maar deel taken op in kleine, haalbare stapjes. Hierdoor heeft je kind het gevoel dat het een taak aan kan en durft je kind makkelijker een uitdaging aan te gaan. Dit is natuurlijk goed voor het zelfvertrouwen van je kind.
- Weerbaar maken Veel HSP kinderen ervaren nare opmerkingen als zéér kwetsbaar. Leg je kind uit hoe anderen kinderen met elkaar om kunnen gaan. Dat sommige kinderen duwen, harder praten, lelijke dingen kunnen zeggen maar het niet altijd zo bedoelen. Probeer je kind weerbaarder te maken en laat haar deze opmerkingen negeren. Play dates kunnen ook nog wel eens anders verlopen dan je kind verwacht had, het vriendje of vriendinentje besluit met iemand anders mee te gaan, houd daar rekening mee, een HSP kind zal hier erg overstuur van kunnen zijn door hun grote rechtvaardigheidsgevoel.
- Oefen kringgesprek Een kringgesprek kan voor een HSP kind zo overweldigend zijn dat ze niet meer weet wat ze kan vertellen op de peuterspeelzaal of de kleuterklas. Vraag wat ze zou willen vertellen en oefen daar thuis mee zodat ze weet wat ze kan vertellen.
- Buiten de groep vallen De aansluiting met kinderen uit de klas / groep verloopt niet altijd goed. Vaak tot groot verdriet, veel kinderen met HSP vinden harmonie en verbondenheid heel belangrijk. Ze doen hun best om ”erbij te horen”, dit kost veel energie en aanpassingsvermogen waardoor ze sneller ”vollopen” en dus overprikkeld worden. Ze begrijpen niet waarom andere kinderen onnadenkend of onaardig kunnen zijn, kinderen met HSP denken dieper over vriendschappen na. Reacties tgv overprikkeling bv boosheid / explosief gedrag kan leiden tot ruzies of een breuk in vriendschap.
- Geef wat te eten na school / peuterspeelzaal Het einde van de dag op de peuterspeelzaal, kinderdagverblijf of school staat gelijk aan een marathon. Voor elk kind is het vermoeiend maar voor een HSP kind nog meer. Vraag niet of ze wat wil eten want de kans is groot dat ze dan nee zegt. Geef de appel en ga verder met je gesprek. Zorg dat de bloedsuikerspiegel niet te laag komt omdat je kind met HSP bij te lage suikerspiegels vaak eten zal weigeren.
- Verbinding / knuffelen –> dempen Maak op gezette tijden echt contact / verbinding, hier heeft je kind behoefte aan. Dichtbij jou op schoot, knuffelen of masseren kan ook ontprikkelend werken. Dat kan het hele systeem rust geven. Dit werkt bij onze dochter heel goed, zij heeft er baad bij. Let zelf op want bij dit punt kan het ook zijn dat jouw kind met HSP dat nog niet als fijn ervaart. Die wil liever eerst zelf de rust vinden, wat prikkels laten zakken voordat ze het prettig vindt.
- Hoe reageren als je kind ergens van schrikt? Gevoelige kinderen schrikken over het algemeen snel maak het niet nog groter dan het is maar negeer het ook niet. Zeg bv ik zag dat je schrok, adem maar eventjes goed uit dan voel je je snel weer oke.
- Rust Laat het vergelijken met andere kinderen / goed bedoelde adviezen links liggen. Volg je eigen kind voor wat betreft balans in prikkels, rust en slaap. Voorkom overvolle agenda’s of een sportles na een dag op de peuterspeelzaal.
- Allergie Wees alert op allergische reacties door voedingsmiddelen, een mesoloog kan diverse allergie testen uitvoeren. Neem zo nodig contact met de huisarts of kinderarts op.
- Luister Als jouw kind met HSP aangeeft dat bepaalde kledingstukken niet lekker zitten bv door het materiaal, de labels, de dikte van het materiaal, te strak elastiek luister hier dan naar. Geloof haar dan. Hetzelfde geld voor haardecoratie bv haarbanden, hoedjes, elastiek en haarclipjes.
- Plagen word pesten Stoeien, spelen, kan bij je kind met HSP verdriet of boosheid geven. De emotionele grenzen zijn korter. Houd daarom in de gaten of je niet te ver gaat en respecteer de grens anders kan ze zich onveilig gaan voelen.
- Ga met prikkels aan de slag Wanneer structuur als moeilijk wordt ervaren, maak spelenderwijs kennis met andere structuur bv ongekookte rijst, pasta, zand, klei en uiteindelijk samen slijm maken. Wanneer harde geluiden angst blijven geven, organiseer dan een regendansfeest. Potten en pannen en laat haar hierop muziek maken, evt met een koptelefoon. Zorg dat het leuk is.
Wanneer ze onder grote stress komt te staan kan ze regressief gedrag vertonen (jonger voordoen dan ze zijn), kleine dingen worden grote obstakels, toename prikkelbaarheid, toename van de fysieke klachten zoals allergie, buikpijn, hoofdpijn, nachtmerries, moeilijk in slaap komen, hangerig zijn of afzonderen. Een kind met HSP wat onder stress staat bv door school zal vaker ziek zijn dan kinderen zonder HSP. Maar als er geen stress is worden ze juist minder snel ziek dan kinderen zonder HSP.
Triggers voor overprikkeling zijn ongerustheid, boosheid, teveel opwinding en spanning. Als je kind haar emmer vol zit en ze komt thuis na een dag op de peuterspeelzaal of school laat haar ontlading komen, thuis is veilig en vertrouwd. Als reactie op de overprikkeling kunnen HSP kinderen wisselend reageren; terugtrekken, huilen, boosheid. Vergelijk het met een bal die je onder water duwt, hoe harder je duwt hoe meer weerstand. Op een gegeven moment kan je hem niet meer houden en dan schiet de bal omhoog uit het water. Weet dus dat de ontlading nodig is, toon begrip, stel geen vragen en kom niet met oplossingen. Op een later moment kan je erop terug komen en opties voor een volgende keer geven bv tegen een kussen slaan als er sprake van agressie is.
Waak er wel voor dat jij en je kind de hooggevoeligheid als excuus gaan gebruiken. Het is geen ziekte en komt bij veel kinderen voor. Hopelijk kan je de hooggevoelgheid als een mooie eigenschap zien, het zijn bijzondere, wijze, goed aanvoelende kinderen.
CIVAS cursus coachen bij hooggevoeligheid module HSK / gevoeligkind.nl / JM ouders / eva.eo.nl / Lea Hendriks / 24 baby / psychogoed
